Kiedy pojawia się sytuacja zachorowania, czy to własnego, czy bliskiej osoby, nasze ciało
i umysł wkraczają w tryb alarmowy. Niespodziewane wydarzenia tego rodzaju wpływają nie tylko na zmianę naszego dotychczasowego życia (nasz harmonogram dnia), ale przede wszystkim na nasz organizm i psychikę. W momencie, gdy życie nagle ulega zmianie, a przyszłość staje się niepewna układ nerwowy reaguje w sposób, który może być trudny do przewidzenia (większa reaktywność trudność w podejmowaniu decyzji, nie zauważanie możliwości rozwiązań, przytłoczenie i uczucie bezradności). Zmiana codziennej rutyny, niepewność i brak kontroli (m.in. w procesie diagnozy) to wyzwanie dla całego organizmu, który musi zmierzyć się z niepewnością i stresem. Nasz układ nerwowy, który z natury stara się utrzymać równowagę i przewidywalność, wyjątkowo źle znosi sytuacje nieznane i niepewne.
Organizm człowieka nie jest przyzwyczajony do radzenia sobie z nagłymi zmianami
i sytuacjami, które wykraczają poza codzienną rutynę. Nasz mózg, zaprogramowany na rozpoznawanie i przewidywanie schematów, odczuwa dyskomfort w obliczu nieznanego. Gdy stajemy przed koniecznością natychmiastowej opieki nad osobą chorą, często doświadczamy uczucia stresu
i lęku, które są naturalnymi reakcjami organizmu na niepewność i brak kontroli. Nieprzewidywalność sytuacji chorobowej – czy to związanej z niepewnym rokowaniem, czy też z brakiem dostępu do natychmiastowej opieki medycznej – wywołuje reakcję obronną. Jest to mechanizm, który miał na celu przetrwanie w warunkach zagrożenia, jednak we współczesnym świecie może prowadzić do przewlekłego stresu i poważnych problemów zdrowotnych, jeśli sytuacja przeciąga się w czasie.
Tymczasem opieka nad osobą chorą (czy otoczenie opieką siebie samego w procesie diagnozy/choroby) wymaga od nas nie tylko siły fizycznej, ale i ogromnej odporności psychicznej. Codzienny kontakt z cierpieniem, konieczność podejmowania trudnych decyzji i niepewność co do przyszłości mogą prowadzić do wyczerpania emocjonalnego i poczucia bezsilności. Dlatego tak ważne jest, aby w takiej sytuacji dbać nie tylko o zdrowie osoby chorej, ale również o własne.
Co możesz zrobić, gdy znajdziesz się w takiej sytuacji?
Opieka nad chorym to niezwykle wymagające zadanie, które może wpłynąć na zdrowie fizyczne i psychiczne zarówno pacjenta, jak i osoby opiekującej się nim. Dlatego ważne jest, aby obie strony miały dostęp do tzw. „narzędziownika”, czyli zestawu kroków i strategii, które ułatwią przejście tego wymagającego czasu. Oto przykładowe narzędzia, które mogą Ci pomóc:
-
AUTOMATYZUJ ZADANIA
Planowanie wizyt u lekarzy, posiłków, podawania leków, wizyt fizjoterapeutów
i innych specjalistów i opiekunek, generuje dużą ilość energii. Dlatego spróbuj
w jakimś stopniu zautomatyzować niektóre działania:
-
przygotowywanie leków na kilka dni do przodu: Zamiast codziennego przygotowywania leków, warto je uszykować na przykład na dwa tygodnie
do przodu. Możesz użyć specjalnych pojemników na leki z podziałem na dni
i pory dnia, które zakupisz w aptece. Pozwoli Ci to zaoszczędzić czas i zmniejszy ryzyko pomyłki. -
harmonogramy i przypomnienia: Ustaw przypomnienia na telefonie lub skorzystaj z aplikacji, które pomogą monitorować czas przyjmowania leków, wizyt u lekarzy, czy codzienne procedury pielęgnacyjne. Możesz wykorzystać do tego również budzik w telefonie przypominający np. o porze wzięcia leków.
-
plan dnia i tygodnia: Stwórz harmonogram, który pomoże uporządkować wszystkie obowiązki i czas na odpoczynek. Planowanie może także obejmować terminy wizyt lekarskich, rehabilitacji, czy innych niezbędnych aktywności.
-
zaplanuj przestrzeń: Zorganizuj wszystkie potrzebne materiały (pieluchy, środki higieniczne, opatrunki) w jednym miejscu, aby uniknąć szukania ich w trakcie opieki. Zwróć uwagę na bezpieczeństwo – np. podczas wstawania z łóżka/ czy przesiadania się (by nie doszło do upadku). Uwzględnij w przestrzeni to co uspokaja osobę, którą się opiekujesz. Weź pod uwagę jej zainteresowania i wpleć te elementy w jej przestrzeń, by czuła się komfortowo. Równocześnie do tego zaopiekuj się również sobą i stwórz w miarę możliwości taką przestrzeń dla siebie.
-
spróbuj podzielić zadania: Dużym wsparciem jest rozdzielenie zadań np. pomiędzy członków rodziny lub poproszenie o pomoc osób bliskich czy sąsiadów. Czasem zrobienie przez kogoś raz w tygodniu zakupów jest dużym odciążeniem dla osoby mierzącej się z trudną sytuacją zdrowotną. Nie bój się prosić o pomoc
i delegować zadań. Nawet najmniejsze wsparcie, jak przygotowanie posiłków przez inną osobę, może znacznie odciążyć.
2. WSPARCIE W OTOCZENIU
-
Jeśli masz możliwość spróbuj poszukać kogoś do opieki nad osobą chorą (nawet 1h w ciągu tygodnia jest bardzo cenna). Z czasem może uda się zaplanować więcej godzin. Jeśli nie masz na to wystarczających nakładów finansowych to spróbuj zaoferuj komuś znajomemu, że się odwdzięczysz w inny sposób np. poprzez upieczenie tortu czy wypieków na święta.
-
Zwróć się o pomoc do rodziny, sąsiadów, przyjaciół. Nawet drobne przysługi, jak zrobienie zakupów czy pomoc przy transporcie pacjenta, mogą znacznie odciążyć osobę opiekującą się.
-
Dołącz do lokalnych lub internetowych grup wsparcia. Dzielenie się doświadczeniami i radami z innymi, którzy są w podobnej sytuacji, może być niezwykle pomocne. Zwróć uwagę czy dana grupa jest nastawiona na szukanie rozwiązań i okazuje wsparcie, czy częściej przewija się ocenianie, porównywanie lub szerzenie negatywnych i niewspierających komunikatów.
-
Znajdź wsparcie: Sprawdź, czy w Twojej okolicy działają organizacje oferujące pomoc wolontariuszy, np. do krótkoterminowego zastępstwa lub wsparcia w codziennych obowiązkach. Poszukaj organizacji/konkretnej formy pomocy jak np.: opieka wytchnieniowa czy wsparcie hospicjum domowego.
3. DABANIE O WEWNĘTRZNY SPOKÓJ
-
Zaplanuj czas na regenerację – krótkie drzemki, czas na czytanie, wyjście na masaż, spacer czy spotkanie z przyjaciółmi. Nawet kilkanaście minut dziennie na relaks może poprawić samopoczucie.
-
Dbaj o regularne posiłki i odpowiednie nawodnienie. Zadbana fizycznie osoba opiekująca się ma więcej energii i lepiej radzi sobie ze stresem. Czasami bardzo trudne może okazać się wyjście na fitness, czy na spacer (spróbuj zaplanować na początek coś małego np. ćwiczenia w domu przed telewizorem lub krótki spacer raz w tygodniu).
-
Sięgnij po techniki medytacyjne, głębokie oddychanie, jogę czy proste ćwiczenia rozciągające, które mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem
i napięciem. -
Współpraca z opieką medyczną: ustal regularne kontakty z lekarzem, pielęgniarką lub innymi specjalistami. Pytaj o wszystkie wątpliwości, żeby mieć pewność, że postępujesz zgodnie z zaleceniami medycznymi.
4. ZARZĄDZANIE EMOCJAMI
-
Rozmowa i komunikacja: Rozmawiaj otwarcie o swoich oczekiwaniach
i potrzebach. Staraj się szukać rozwiązań dobrych dla obu stron. Ważne jest, aby słuchać i być słuchanym. -
Wsparcie psychologiczne: Jeśli odczuwasz nadmierny stres, nie wahaj się skorzystać z pomocy psychologa lub terapeuty. Profesjonalna pomoc może pomóc w radzeniu sobie z trudnymi emocjami i wypaleniem.
-
Zachowanie równowagi: Pamiętaj, że opieka nad chorym to maraton, a nie sprint. Regularnie sprawdzaj swoje samopoczucie i w miarę możliwości dostosowuj swoje działania, aby utrzymać równowagę między opieką nad pacjentem a dbaniem o siebie. Zwróć uwagę co powoduje obniżenie Twojego nastroju, nawet te najdrobniejsze rzeczy jak sygnał karetki czy dźwięk telefonu gdy jesteś poza domem, może spowodować silny stres.
-
Zwróć uwagę na myśli: W trudnych momentach mogą się pojawić myśli niewspierające, budzące np. lęk i strach. Spróbuj zauważyć, w jakich sytuacjach się pojawiają (np. gdy następuje regres zdrowotny, gdy zaczyna brakować pieniędzy, a może gdy jesteś poza domem i nie masz do końca kontroli nad tym co dzieje się u bliskiej chorej osoby). Staraj sobie w takich momentach odpowiedzieć na pytania: Na co mam wpływ? Czy dana myśl jest faktem czy tylko moim wyobrażeniem? A następnie skieruj uwagę na to na co masz wpływ. Nie wchodź głębiej w te niewspierające. Jeśli doświadczasz myśli, które obniżają u Ciebie nastrój, takich jak: „Znowu będę w nocy wstawać kilka razy, nie wyśpię się i będzie miało to wpływ na moją jutrzejszą pracę” – spróbuj znaleźć plan B. Zastanów się jak możesz wykorzystać dla siebie czas w nocy, jeśli nie będziesz mógł spać. Co możesz zrobić dla siebie? Co sprawia Ci frajdę (obejrzenie czegoś, poćwiczenie jogi etc.). Opieka nad osobą chorą wymaga dostosowywania się do sytuacji często zmiennych i niezależnych od nas samych jak i osoby chorej. Zmieniając swoje oczekiwania, nie dopuszczasz do siebie pojawienia się frustracji co pomoże Ci utrzymać pozytywny nastrój i energię do dalszego działania.
5. INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA
-
Technologie wspierające opiekę: Skorzystaj z dostępnych na rynku urządzeń
i aplikacji, które mogą pomóc w monitorowaniu stanu zdrowia pacjenta, np. infolinie wspierające, aplikacje do zarządzania leczeniem, czujniki monitorujące. -
Asystent głosowy: Zainwestuj w urządzenia typu smart home, które mogą przypominać o zadaniach, włączać muzykę relaksacyjną, czy po prostu być pomocnym narzędziem w codziennych zadaniach.
-
Indywidualne rozwiązania: Szukaj rozwiązań, aplikacji, sprzętów czy narzędzi, które adekwatnie sprawdzą się dla Ciebie lub osoby, której na co dzień pomagasz. Pytaj o różne możliwości rozwiązań w odpowiednich instytucjach lub na grupach wsparcia.
Hanna Rychlik – z wykształcenia mgr fizjoterapii absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Ukończyła studia podyplomowe: pedagogiczne oraz wczesne wspomaganie rozwoju z integracją sensoryczną i kilkadziesiąt kursów/szkoleń z zakresu fizjoterapii, pracy z ciałem i emocjami. Jest certyfikowaną trenerką mentalną (również specjalizacji juniorów) – pomaga dzieciom i dorosłym rozwinąć ich potencjał (m.in. poprzez pracę nad pewnością siebie, koncentracją, motywacją, umiejętnością radzenia sobie ze stresem). Uczy efektywnego zarządzania własnymi zasobami poprzez pracę z umysłem, emocjami i ciałem, ale również świadomego zarządzania czynnikami zewnętrznymi i budowania wspierających nawyków. Szkoli nauczycieli, trenerów, instruktorów i rodziców z zakresu postaw i działań wspierających rozwój układu nerwowego. Posiada ponad kilkunastoletnie doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą (w tym z wyzwaniami zdrowotnymi i różnym rodzajem niepełnosprawności). Bogate doświadczenie w pracy z pacjentami pozwala szerzej spojrzeć na wyzwania z jakimi oni się mierzą w procesie diagnozy, leczenia oraz ich opiekunowie i najbliższe otoczenie.
Jeśli jesteś zainteresowana/y współpracą – zapraszam na stronę: www.hannarychlik.pl
Facebook: https://www.facebook.com/HannaRychlikTreningMentalny
Instagram: https://www.instagram.com/hannarychlik_treneningmentalny/
